لایه برداری یا پیلینگ (Peeling) به معنای از بین بردن سلولهای مرده، به منظور تحریک ایجاد سلول های جدید روی سطح پوست است. هنگام لایه برداری، پوست عمیقاً تمیز می شود و منافذ مسدود شده توسط چربی باز می شوند و در نتیجه، محصولات روزمره مراقبت از پوست، بهتر و عمیق تر جذب می شوند و اثرات مفید آنها به حداکثر می رسد. بعلاوه، به دلیل افزایش گردش خون، چهره تصفیه شده، پوست صاف و نرم و درخشان به نظر خواهد رسید. از دیگر مزایای لایه برداری پوست افزایش آبرسانی و کاهش خشکی، کاهش خطوط ریز، به حداقل رساندن لکه ها و اسکارها، محو شدن تغییر رنگ ناشی از آکنه و مزایای دیگر است.
اشکال مختلف لایه برداری پوست
لایه برداری پوست دارای اشکال و سطوح مختلفی است که از انواع مکانیکی ملایم شروع می شود و به انواع شیمیایی تهاجمی ختم می شود. لایه برداری برای استفاده در منزل، سالن زیبایی و کلینیک پزشکی متفاوت است. بر اساس عملی که انجام می شود، به طور کلی لایه برداری پوست به دو دسته زیر طبقه بندی می شود:
- لایه برداری پوست به شیوه مکانیکی (Mechanical peeling)
- لایه برداری پوست به روش شیمیایی (Chemical peeling)
لایه برداری پوست به شیوه مکانیکی
سبک ترین و رایج ترین شکل لایه برداری پوست، لایه برداری مکانیکی یا فیزیکی است. این روش فقط روی سطح پوست عمل می کند و در آن، سلول های مرده پوست با مواد یا ابزارهای ساینده برداشته می شوند. اشکال متداول لایه بردارها عبارتند از:
اسکراب
اسکراب یا ماده ساینده، ماده ای است که وقتی روی سطح پوست ماساژ داده می شود، با از بین بردن سلولهای خشک و مرده، باعث تصفیه پوست می شود. اسکراب ممکن است از ذرات کوچکی با منشا طبیعی باشد مانند دانه های میوه، گرانول های بامبو، غلات، جوجوبا یا موارد مشابه، و یا از ذرات مصنوعی از جنس پلاستیک (میکروپلاستیک) ساخته شده باشد. مواد ساینده معمولا به پایه ژل یا کرم یا ترکیب ماسک ها افزوده و در داروخانه ها و سالن های زیبایی به عنوان اسکراب عرضه می شوند.
اسکراب ماده سایند ای است که وقتی روی سطح پوست ماساژ داده شود، باعث تصفیه پوست می شود
ابزارهای دستی
ابزارهای دستی که به عنوان لایه بردار مکانیکی یا فیزیکی به کار میروند، محکم روی پوست مالیده می شوند و هنگام حرکت، سلول های مرده را بر می دارند. نمونه ای از این ابزار ها عبارتند از:
- برس های پاک کننده کلاریسونیک (Clarisonic)
- ابزارهای ساینده نظیر سنگ پا یا اسفنج حمام
- لیف یا کیسه حمام (washcloths)
میکرودرم ابریژن
میکرودرم ابریژن یکی دیگر از روش های لایه برداری پوست به شیوه مکانیکی است عمدتا در سطح بیرونی پوست (اپیدرم)، و به منظور از بین بردن سلول های مرده سطح پوست، تحریک سلول های عمقی پوست، و احیای پوست استفاده می شود. میکرودرم ابریژن به دو صورت کریستالی و نوک الماسی ساخته شده است. در نوع کریستالی، ذرات ریز کریستال به سطح پوست پاشیده می شود که بدن آن را به عنوان صدمه جزئی در پوست تعبیر می کند، و روند بهبودی پوست را فعال می کند. به این ترتیب، تولید کلاژن و الاستین افزایش و پوست تمیزتر، جوان تر، شفاف تر و سالم تری ایجاد می کند.
چه کسی کاندیدای مناسب لایه برداری پوست به شیوه مکانیکی است
لایه برداری مکانیکی، در صورتی که با کیفیت و تکرر مناسب انجام شود، برای انواع پوست حتی پوست های حساس مناسب است.
اما گاهی مواقع دچارعوارض می شوید که از جمله عوارض لایه برداری مکانیکی شامل :
- تحریک پوستی، قرمزی، یا خشکی شدید در صورت استفاده مکرر
- تحریک و قرمزی پوست در اثر اعمال فشار زیاد به پوست حین عمل
لایه برداری پوست به روش شیمیایی
قویترین و تهاجمی ترین شکل لایه برداری پوست، لایه برداری شیمیایی است و فقط باید توسط متخصصان آموزش دیده انجام شود. در این روش، از یک محلول شیمیایی برای برداشتن لایه های رویی پوست استفاده می شود. لایه برداری شیمیایی در اعماق مختلف پوست صورت می گیرد و هر چه عمیق تر، دردناکتر، نتایج چشمگیر تر و به همین نسبت، زمان بهبودی نیز طولانی تر است. لایه برداری شیمیایی منجر به کاهش خطوط ریز چشم و اطراف دهان، چین و چروک ناشی از آسیب آفتاب، بهبود ظاهر زخم های خفیف، درمان انواعی از آکنه، اسکار آکنه، کاهش لکه های تیره ناشی از بارداری و مصرف قرصهای ضد بارداری، روزاسه، لکه های سنی، بهبود ظاهر و احساس پوست، و کمک به احیاء پوست برای یک بافت نرم تر و یکنواخت تر می شود. لایه برداری های شیمیایی نمی توانند جای زخم یا چروک های عمیق را از بین برده و یا شلی و آویزانی پوست را کاهش دهند.
انواع لایه برداری پوست به روش شیمیایی
لایه برداری شیمیایی بر اساس عمق نفوذ ماده لایه بردار به سه دسته تقسیم می شود:
لایه برداری شیمیایی سبک (Light chemical peel)
این نوع لایه برداری سلول ها را در لایه بیرونی پوست (اپیدرم) برمی دارد و می تواند هر 2 تا 5 هفته یکبار تکرار شود.
لایه برداری شیمیایی متوسط (Medium chemical peel)
لایه برداری شیمیایی متوسط، سلولهای پوستی اپیدرم و قسمتهایی از بخش فوقانی لایه میانی پوست (درمیس) را برمی دارد و نیاز به تکرار دارد.
لایه برداری شیمیایی عمیق (Deep chemical peel)
لایه برداری شیمیایی عمیق سلولهای پوستی عمیق تر را از بین می برد. این روش برای مشکلات شدیدتر پوست به کار می رود و نیازی به تکرار ندارد.
در لایه برداری پوست به روش شیمیایی از یک محلول شیمیایی برای برداشتن لایه های رویی پوست استفاده می شود
چه کسی کاندیدای مناسب لایه برداری پوست به روش شیمیایی است؟
به طور کلی افراد دارای پوست و موی روشن کاندیدای بهتری برای پیلینگ شیمیایی هستند. اگر پوست تیره باشد، بسته به نوع مشکل، ممکن است علیرغم کسب نتایج مورد نظر، تن پوست ناهموار شود. همچنین، کیسه ها و برآمدگی های سطح پوست و چین و چروک های شدید به لایه برداری شیمیایی پاسخ نمی دهند.
موارد منع لایه برداری پوست به روش شیمیایی
افرادی که در شش ماه گذشته داروی آکنه خوراکی ایزوترتینوئین مصرف کرده باشند
افرادی که دارای سابقه شخصی یا خانوادگی رشد بیش از حد بافت اسکار (کلوئید) هستند
زنان باردار
افراد مستعد تبخال
افراد دارای پوست حساس
چگونگی انجام لایه برداری پوست به روش شیمیایی
مواد مورد استفاده جهت لایه برداری: قدرت محلول به کار رفته در لایه برداری پوست به روش شیمیایی، بسته به نوع اسید مورد استفاده متفاوت است. متداول ترین محلول های پیلینگ شیمیایی شامل اسیدهای آلفا هیدروکسی (AHAs) و اسیدهای بتا هیدروکسی (BHA) هستند. AHA ها شامل گلیکولیک، لاکتیک، مالیک، تارتاریک، ماندلیک و آزلائیک اسید هستند. عمل اینها حل کردن لیپیدها و پروتئین های بین سلولی است که سلولهای مرده پوست را کنار هم نگه می دارند. رایج ترین BHA اسید سالیسیلیک است ک ویژگی آن حلالیت در چربی است و به این دلیل یک گزینه عالی برای پوست های چرب و مستعد آکنه است. BHA ها چربی منافذ پوست را برمی دارند و در نتیجه نفوذ مواد مؤثر دیگر را بهتر می کنند.
نحوه انجام لایه برداری: ابتدا پوست کاملاً تمیز می شود و سپس محلول شیمیایی مورد نظر در نواحی کوچکی از آن اعمال می شود. این کار باعث ایجاد زخم کنترل شده در پوست می شود و آن را وادار به ساختن پوست جدید می کند. لایه برداری شیمیایی غالبا در فرد ایجاد سوزش و گزش می کند که با قرار دادن کمپرس سرد روی پوست بهتر می شود.
بهبودی پس از لایه برداری: برخلاف لایه برداری مکانیکی که تاثیر فوری دارد، روند لایه برداری شیمیایی طی 4 روز، بستگی به ظرفیت نفوذ مواد به کار رفته، شروع می شود. برای تسکین پوست، از پمادهای محافظتی مانند وازلین استفاده می شود. بهبودی به عمق عمل بستگی دارد و از یک تا چهارده روز طول می کشد. پوست منطقه درمان شده ممکن است تیره تر یا روشن تر از حالت طبیعی باشد. در لایه برداری پوست به روش شیمیایی مانند همه لایه برداری ها، پوست جدید به طور موقت نسبت به خورشید حساس تر است. بنابراین استفاده منظم از ضد آفتاب گسترده طیف، یعنی مقاوم در هر دو نوع اشعه UVA و UVB، و دارای SPF بالاتر از 30 الزامی است.
عوارض لایه برداری پوست به روش شیمیایی
قرمزی که ممکن است تا چند ماه دوام داشته باشد
زخم و تورم
جای زخم (به ندرت)
تغییر در رنگ پوست (هیپرپیگمانتاسیون یا هیپوپیگمانتاسیون) در افراد رنگین پوست
عفونت باکتریایی ، قارچی یا ویروسی
آسیب قلب ، کلیه یا کبد (در صورت استفاده از اسید کربولیک یا فنول)
لایه برداری پوست به شیوه آنزیمی (Enzyme peeling )
لایه برداری پوست به شیوه آنزیمی نوعی لایه برداری شیمیایی است که برای از بین بردن سلول های مرده پوست واقعاً موثر است. آنزیم ها از میوه ها حاصل می شوند و می توانند یک عمل لایه برداری نرم و ملایم و در عین حال موثر را برای انواع پوست حساس ارائه دهند. آناناس، کدو تنبل، انار و پاپایا رایج ترین میوه هایی هستند که در لایه بردارهای آنزیمی مورد استفاده قرار می گیرند. این روش مشکلاتی مانند منافذ مسدود شده، لکه ها ، جوش های سرسیاه ، خشکی، پوسته پوسته شدن، خطوط ریز، چین و چروک، منافذ بزرگ، و تغییر رنگ را بهبود می بخشد.
چه کسی کاندیدای مناسب لایه برداری پوست به روش آنزیمی است؟
لایه برداری آنزیمی برای شرایط زیر بسیار مناسب است:
پوست های حساس و تحریک پذیر
پوست های بسیار کثیف
پوست های قرمز و تحریک شده
نحوه عمل لایه برداری پوست به روش آنزیمی
سلول های مرده لایه بالایی پوست حاوی پروتئین کراتین هستند که باعث خشن شدن پوست می شود. پس از ورود محصولات حاوی آنزیم به صورت، این پروتئین ها هضم می شوند و پوست نرم تر می شود. بعلاوه، آنزیم ها با شکستن اتصالات بین سلولی و خوردن و رها کردن آنها به تصفیه پوست کمک می کنند. آنزیم ها روی سطح پوست کار می کنند و مانند اسیدها وارد لایه های عمیق تر نمی شوند. لایه بردارهای آنزیمی توسط آب فعال می شوند. بنابراین، روی پوست مرطوب استفاده می شوند و به مدت 15-20 دقیقه می مانند.
لایه برداری پوست به شیوه متابولیکی
لایه برداری های شیمیایی سنتی، مخصوصاً انواعی که از TCA یا اسید فنل استفاده می کنند، با ایجاد زخم منجر به تروما و التهاب کار می کنند. مدتها عقیده بر این بود که هرچه لایه برداری عمیق تر و همراه با برانگیختن واکنش های ترمیم زخم باشد، نتایج بهتر می شود. اما اکنون با درک بهتر واکنش های التهابی و اثرات آنها بر پیری پوست، یک رویکرد ملایم جدید به نام “لایه برداری متابولیک” مطرح شده است. در این روش، برای تحریک تجدید سلول در لایه های عمیق تر، مواد کپسوله شده را، بدون ایجاد صدمه به سطح پوست، داخل می کنند. طرفداران این روش بر این باورند که این روش لایه برداری پوست بیشتر با روند گردش طبیعی متابولیک پوست مطابقت دارد، زیرا به سادگی سرعت تجدید سلول را افزایش می دهد و به عادی سازی رفتار سلولی در معالجه مشکلات پوست کمک می کند.
نحوه عمل لایه برداری پوست به شیوه متابولیکی
در این روش از ترکیب خالص و تصحیح شده اسیدهای مختلف AHA مانند L-Lactic Acid و L-Mandelic Acid استفاده می شود. انواع بدون اسید نیز موجودند که در فرمول آنها از ویتامین A ، ویتامین C و آنزیم ها، و همچنین مواد مفید دیگری مانند آنتی اکسیدان ها و مواد ضد التهابی و ضد باکتریایی استفاده می شود. لایه برداری متابولیک پس از ورود به پوست تنها به لایه برداشتن اتکا نمی کند بلکه توسط مواد مغذی اصلاح کننده، به روش های زیر به پوست سود می رساند:
ترمیم بافت آسیب دیده با استفاده از بلوک های ساختمانی طبیعی
بازیابی فعالانه ساختار پوست سالم
عادی سازی رفتار سلول های مختلف
بهبود ارتباط سلول به سلول
لایه برداری پوست به شیوه متابولیکی از ترکیبات اصلاح شده برای تصفیه پوست استفاده می کند
آیا لایه برداری پوست ضرر دارد؟
شکی نیست که لایه برداری پوست باعث حذف سلول های مرده، بهبود گردش پوست و تجدید آن، و در نهایت درخشش و تازگی پوست می شود. اما توصیه متخصصین بر انجام هفته ای 1 تا 2 بار لایه برداری است و نه بیشتر! افراط در این کار باعث از بین رفتن لایه های محافظ پوست و التهاب بیش از حد می شود. سایر خطرات لایه برداری بیش از حد عبارتند از:
کم آبی و خشکی، پوسته پوسته شدن، و قرمزی پوست
پیری زودرس به دلیل التهاب مزمن و طولانی
از بین رفتن سلولهای سالم
تحریک فعالیت ملانین، که منجر به افزایش لکه های قهوه ای میشود (هیپرپیگمانتاسیون)
گزش و سوزش (به دلیل از دست رفتن سد دفاعی)
مراقبت های بعد از لایه برداری پوست
استفاده از ضد آفتاب حیاتی است، به خصوص برای کسانی که بطور منظم و دائم لایه برداری می کنند.
رتینولها یا رتینوئیدهای تجویز شده از نظر فنی لایه بردار نیستند، اگرچه بسیاری از افراد فکر می کنند که هستند. البته بعضی از متخصصین آنها را از این جهت توصیه می کنند که یک مکمل عالی برای لایه بردارها هستند.
پرسشهای متداول لایه برداری پوست
1-آیا قبل از لایه برداری پوست به روش شیمیایی باید اقدام خاصی انجام دهیم؟
بله. احتمالا پزشک برای جلوگیری از عفونت ویروسی، کمک به بهبود، و کاهش عوارض، داروهای ضد ویروس، کرم رتینوئید و ماده سفید کننده توصیه می کند. بعلاوه، وی شما را از قرار گرفتن محافظت نشده در برابر آفتاب، دفع موهای زائد توسط الکترولیز، لایه برداری، صاف کردن مو، استفاده از ماسک صورت و اسکراب قبل از عمل منع می کند.
2-لایه برداری پوست به روش شیمیایی کجا انجام می شود؟
لایه برداری پوست به روش شیمیایی معمولاً در مطب یا در یک مرکز جراحی سرپایی و توسط پزشک انجام می شود.
3-آیا لایه برداری پوست به روش شیمیایی دردناک است و به بیهوشی نیاز دارد؟
نوع سبک لایه برداری شیمیایی نیاز به هیچ نوع بی حسی ندارد. نوع متوسط آن ممکن است همراه با مصرف داروی آرام بخش و ضد درد باشد. در لایه برداری عمیق، ممکن است بی حسی موضعی همراه با داروی آرام بخش مصرف شود.
4-برای پرهیز از خطرات لایه برداری عمیق چه باید کرد؟
در طی لایه برداری عمیق شیمیایی ضربان قلب از نزدیک مورد بررسی قرار می گیرد و برای محدود کردن رویارویی بیمار با فنل که در این روش به کار می رود، درمان در فواصل 15 دقیقه ای انجام می شود و به همین دلیل لایه برداری کامل صورت در این روش ممکن است حدود 90 دقیقه طول بکشد.
5-آیا در محصولات آرایشی روزمره نیز مواد لایه بردار پوست وجود دارد؟
بله. بستگی به مارک محصول، اسیدهای لایه بردار را می توان با غلظت های متفاوت، در پاک کننده ها (Cleansers)، تونرهای مایع، سرم ها، کرم ها، ماسک ها، محصولات بدن، و محصولات چشم پیدا کرد